Bài viết này sẽ đưa bạn đến với hành trình khám phá quy trình làm mây tre đan. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu từng bước từ khâu chọn nguyên liệu, sơ chế, tạo hình cho đến hoàn thiện sản phẩm. Qua đó, bạn sẽ có thêm niềm tự hào về những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương đất nước và trân trọng những sản phẩm thủ công tinh xảo được làm từ mây tre đan.
1. Nghề làm mây tre đan
Nghề thủ công làm mây tre đan là nghề truyền thống của người Việt. Các sản phẩm mây tre đan như bàn ghế mây, giỏ mây, túi xách, đèn mây tre, rèm tre, tấm lót, mẹt tre, khay tre, đồ trang trí, đồ thờ cúng,… Nghề thủ công đan mây tre đòi hỏi sự khéo léo, sáng tạo và tinh tế của nghệ nhân. Các sản phẩm đan mây tre không chỉ được tin dùng trong nước mà còn được xuất khẩu sang các quốc gia trên thế giới, góp phần đưa hình ảnh đất nước, văn hóa Việt Nam vươn tầm quốc tế.
Trong thời đại toàn cầu hóa ngày nay, nghề làm mây tre đan đang nổi lên như một ngành công nghiệp có tiềm năng với nhiều cơ hội và thách thức. Sản phẩm từ mây tre không chỉ được ưa chuộng vì vẻ đẹp hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại mà còn được đánh giá cao về mặt môi trường.
Không chỉ là một nghề thủ công mỹ nghệ, nghề làm mây tre đan còn có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo ra cơ hội việc làm cho người lao động, đặc biệt là ở các vùng nông thôn. Sự phát triển của ngành công nghiệp này không chỉ tạo ra thu nhập ổn định cho cộng đồng mà còn giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống.
2. Các công đoạn làm một sản phẩm mây tre đan
Công đoạn 1: Chọn nguyên liệu mây tre
Đây là công đoạn mang tính chất quyết định đến độ bền sản phẩm cũng như ảnh hưởng không nhỏ đến trải nghiệm của người dùng. Theo đó, bạn cần chọn nguyên liệu mây tre tốt nhất, tre không quá non cũng không quá già, mọc thẳng, có độ cứng cao. Những cây tre thân thẳng, ít mấu cật sẽ giúp sản phẩm mây tre đan trở nên mềm mại, thẩm mỹ cao hơn. Còn với nguyên liệu mây, bạn chọn loại mây có độ lớn vừa đủ, dài khoảng 5m, tròn đều.
Nguồn nguyên liệu mây tre thường được khai thác tại các tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Nghệ An, Thanh Hóa, vùng Tây Nguyên và vùng Trung Bộ. Bên cạnh đó, hiện nay, các xưởng sản xuất đèn mây tre đan còn nhập nguyên liệu mây tre từ các nước bạn như Lào, Campuchia, Thái Lan,…
Công đoạn 2: Sơ chế nguyên liệu
Đây cũng là một công đoạn quan trọng trong quy trình làm mây tre đan. Nếu khâu này không được xử lý chuyên nghiệp thì đồ nội thất này sẽ bị mối mọt, ẩm mốc chỉ sau một thời gian ngắn sử dụng.
- Đối với nguyên liệu tre: Tre được chặt lấy thân rồi đem phơi tái, sau đó được xử lý chống mối mọt bằng cách ngâm nước theo phương pháp thủ công truyền thống, an toàn cho người sử dụng.
- Đối với nguyên liệu mây: Róc bỏ lớp vỏ gai để lộ phần thịt mây trắng ở bên trong, sau đó được mang đi phơi tái, chuyển sang giai đoạn xử lý nguyên liệu.
Công đoạn 3: Xử lý nguyên liệu mây tre
Sau phần sơ chế nguyên liệu là đến công đoạn xử lý nguyên liệu mây tre đan:
- Đối với tre: Tre được cạo vỏ, đánh bóng, sau đó cho vào lò để tiến hành hun khói, vừa giúp làm khô nguyên liệu, vừa tạo màu theo ý muốn của người sản xuất. Sau khi hun lấy màu, tre sẽ có màu nâu tây hoặc nâu đen, khi tre nguội sẽ được đem đi uốn thẳng.
- Đối với mây: Mây được phơi sấy cẩn thẩn, vừa có tác dụng làm khô nguyên liệu vừa để tạo màu. Mây chưa đủ khô thì da sẽ bị xỉn màu, mây khô kiệt quá thì mất vẻ óng mềm. Vì thế, công đoạn phơi sấy mây đòi hỏi khá nhiều công sức của những người thợ thủ công.
Công đoạn 4: Chẻ sợi
Đây là công đoạn được đánh giá là tốn thời gian nhất trong quy trình sản xuất mây tre đan. Công đoạn chẻ sợi sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc tạo hình sản phẩm. Kích cỡ và chiều dài của sợi sẽ phụ thuộc vào từng loại sản phẩm cụ thể.
Công đoạn 5: Thi công chế tác sản phẩm
Dựa vào thiết kế và sự sáng tạo của nghệ nhân, họ có thể cho ra đời nhiều mẫu sản phẩm mây tre đan với kiểu dáng và kích thước khác nhau. Sau khi đan xong, sản phẩm có thể được nhúng keo, phủ màu, phủ bóng bề mặt để tạo hiệu ứng thị giác cao.
Với sản phẩm đèn thả mây tre hay đèn vách tre, đèn tre để bàn,…, nghệ nhân có thể kết hợp chất liệu mây tre với chất liệu gỗ, vải để tạo nên sản phẩm ấn tượng nhất. Đèn mây đan được ứng dụng cho nhiều phong cách kiến trúc khác nhau, đặc biệt là lối thiết kế cổ điển, Vintage, Rustic, Bohemian,…
Trải qua những bước trong quy trình làm mây tre đan, chúng ta có thể thấy được sự tỉ mỉ, cẩn thận và sáng tạo của người nghệ nhân. Để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh cần rất nhiều thời gian và công sức. Mỗi sản phẩm mây tre đan là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện bàn tay tài hoa và tâm hồn tinh tế của người nghệ nhân.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thêm hiểu biết về quy trình làm mây tre đan. Hãy cùng chung tay gìn giữ và phát huy nét đẹp truyền thống này, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của dân tộc.